کوردیزم: ناسیۆنالیزمی کوردی و سڕینەوەی هزری ئێرانیچێتی

جەماڵ پوورکەریم
سەرۆکی هاوپەیمانی سەربەخۆییخوازانی کوردستان
ڕەوتی خەباتی نەتەوایەتی گەلی کورد لە سەد ساڵی ڕابردوو تاکوو ئێستا، زۆر جار پێداگری بووە لە سەر بە دەوڵەت بوون و سەربەخۆیی، بەڵام بیر و هزری ئێرانی لە پێناو خۆسەپاندن و تواندنەوەی عەقڵ و فکری کوردیدا و هەروەها بە مەبەستی دروستکردنی هەستی هاوبەش و هێنانە ئارای چەمکی یەک وڵات و یەک زمان و یەک ئاڵا و یەک نەتەوە، هەوڵی بەلاڕێدابردن و لۆکالیزە کردن، دزین و بە تاڵانبردنی ئایین، زمان، خاک، ئوستوورە، شوناس، کلتوور و مێژووی کوردی داوە و خواستی ئەوە بووە کە وا نیشان بدا، کورد بەشێکی بچووکە لە نەتەوەی ساختە و دەستکردی ئێرانی/ پارسی.
هزری ئێرانی/ پارسیی دەستکرد، لەو هەنگاوەی دا تا ڕادەیەک توانیویەتی سەرکەوتوو بێ و خواستی بەشێک لە نەتەوەی کوردی تا ئەم ڕادەیە نزم کردۆتەوە و هێناویەتیە خوارەوە کە گوتار، گوفتمان و وێژمانی جیا لە سەربەخۆییخوازی لە ژێر ناوەکانی خودموختاری، فیدرالیزم و کۆنفێدرالیزم و برایەتی گەلان بێتە ناو ئەدەبیات و خواستی سیاسیی بەشێک لەم هێز و لایەنانەی خۆیان تەنانەت بە نەتەوەیی پێناسە دەکەن.
بە هۆی بوونی ئەو هێز و لایەنانەی کە خەباتی کورد لە چوارچێوەی ئێراندا پێناسە دەکەن و پێیان وایە کە پرسی کورد دەبێ لە تاران چارەسەر بکرێ ولە ژێر ناوی بێ ناوەرۆکی ڕێئالیزمی ستراتیژی، بەردەوام سروودی “میهنم ایران و بخدا تجزیە طلب نیستیم“ دەڵێنەوە، تا ڕادەیەک بیر و هزری کوردایەتی کەوتۆتە ژێر هێژموونی فکری ئێرانی/ پارسی، ستراتیژییەک کە ئەو حیزب و هێز و لایەنانە باسی لێوە دەکەن سەرچاوەکەی لە فکر و هزری داگیرکەری ئێرانیەوە ئاودێر دەکرێ و بە شیری فارس و ئێرانی فرچکی گرتووە.
تاکی کورد لە هەر شوێنێکی جیهان بێ و خۆی وەک ئێرانی پێناسە بکا و حاشا لە هۆویەت و شوناس و ناسنامەی نەتەویی خۆی بکا، لە ڕاستیدا نە لە ناو ئێران و لە لە ناو فارسەکاندا کێشەیەکی ئەوتۆی نابێ و تا ئەو کاتەی بڵێ کە “کوردها ایرانیان اصیل هستند“ لە لای فارس و ئێرانیەکان زۆریش خۆشەویستە و بە بەرادەر ناوی دەبەن، غافڵ لەوەی کە لەو حاڵەتەش دا هەر بەرادەرە نەک بەرابەر.
بەشێک لەم حیزب و لایەنانەی داوای مانەوە لە ناو جوگرافیای سیاسی ئێرانی دەستکرد دا دەکەن و پاراستنی سنوورەکانی داگیرکەری ئێرانی بە ئەرک و مافی خۆیان دەزانن و بۆتە مۆرک و میلاکی سیاسەت کردنیان، زۆر جار خۆیان وەک کورد و حیزب و لایەنی نەتەوەیی پێناسە دەکەن و تەنانەت هەندێک جار بە زمانی کوردی (( نە بە زمانی فارسی)) و لە ناو کورد دا دەڵێن کە هەر هەموومان سەربەخۆییخوازین، بەڵام بە پاساوی بێ بنەمای ئەوەی کە هەلومەرج لەبار و گونجاو نییە بۆ سەربەخۆیی، پرسەکە بە لاڕێدا دەبەن.
پرسیار لێرە دا ئەوەیە کە تاکێکی باوەڕمەند بە سەربەخۆیی و دەوڵەتی کوردستان، چۆن دەتوانێ لە حیزب و لایەنێک دا خەبات بکا کە خۆی پێ ئێرانییە و هەوڵ بۆ مانەوە لە چوارچێوەی ئێران دا دەدا، باوەڕمەندی و بیرکردنەوەیەک کە لە ڕاستیدا هیچ زانست و مەعریفەیەک، لە پشت ئەم بەناو هەستی نەتەوایەتیە دا نابیندرێ.

ئایا ئەوە پارادۆکس و پێکدژیە یان: سەربەخۆییخوازی و ناسیۆنالیزمی شەرمێون؟

بە داخەوە لە ماوەی نیو سەدەی ڕابردۆوە بەشێکی زۆری خەباتی ڕزگاریخوازیی گەلی کورد بە هۆی بیری چەپەوە و پێناسە کردنی خۆی بە چەپایەتی، تووشی قەیرانێک هاتووە کە لە کوردیزم و ناسیۆنالیزمی کوردی و نەتەوەیی لایداوە، هەر چەند بیری چەپ لە هەموو جیهان باوەڕی قووڵی بە نەتەوە و ناسیۆنالیزم هەیە، بەڵام چەپێک کە بە فکر و هزری ئێرانی/ پارسی هاوردەی کوردستان کرا، دژە نەتەوەیی بوو و پێی وابوو پرۆلتاریا و ئیسلام و کۆمۆنیزم و … بیری جیهانییە و ناسیۆنالیزم و نەتەوەگەرایی بیرتەسکی و کۆنەپەرەستیە ، لەو سەردەم دا ئێرانیەکان لە ئایدۆلۆژیا چەپ و جیهانیەکان بۆ قازانج و بەرژەوەندیی نەتەوەیی و قەومیی خۆیان و بۆ بەجیهانیکردنی ناسیۆنالیزمی پارسی/ ئێرانی کەڵکیان وەرگرت.
باشە لە بەر چ هۆکار گەلێکە کە حکوومەت و دەسەڵاتی کورد/ ماد، یەک جار ڕووخا و نەیتوانی شکڵ بگرێتەوە، بەڵام دەسەڵات و حکوومەتی ئێرانی پارسی تا ئێستا چەندین جار ڕووخاوە و دیسان لە سەر هەمان بناغەی ئێرانی و فارسی دامەزراوەتەوە و کورد نەیتوانیوە هەلەکە بە قازانج و بەرژەوەندیی نەتەوەیی خۆی بقۆزێتەوە.
ئایا هۆکار ئەوە نییە کە نە تەنیا خاک و نیشتمانی کورد، بەڵکوو بیر و هزری بەشێکی زۆر لە تاکی کورد بۆتە ئێرانی و لە لایەن داگیرکەری ئێرانیەوە داگیرکراوە ؟
چۆنە کە بەشێک لە سەرکردە و حیزب و لایەنی کوردستانی لە ڕاگەیاندنە فارس زمان و ئێرانیەکان، شانازی بەوە دەکەن کە ئێرانین و تەنات جیایی خواز نین و دژ بە سەربەخۆیی کوردستانن و ئامادەن سینگیان بکەنە قەڵغان بۆ پاراستنی تەواویەتی ئەرزیی ئێران ؟
ئەو سەرلێ شێواویە بەرهەمی خۆ بواردنە لە فکر و عەقڵ و هزری کوردی و نەتەوەیی و خۆ دزینەوەیە لە مێژوو، شوناس و نەزمی جیهانی.
پێویستە هێز و لایەنی نەتەوەیی و کوردستانی بە بیر و عەقڵیەتی کوردیزم و ناسیۆنالیزمی کوردی، گوتار و وێژمانی نەتەوایەتی و سەربەخۆییخوازی بکەنە ستراتیژ و بنەمای سیاسەت، ئەگینا لە ئەگەری خوڵقانی دەرفەتێکی دیکەی وەک پەیمانی سیڤەر، یان ڕووخانی دووبارەی ئێران وەک ساڵی ١٩٧٨ ، ئەوە کورد جارێکی دیکە دۆڕاوی مەیدانەکە دەبێ و دەرفەتەکان لە کیس دەدا.
ئەگەر بناغەی ناسیۆنالیزم لە سەر ئەساسی کوردیزم و بە فکر و هزری کوردایەتی بنیات نەنێین و بەرژەوەندیی تەسکی حیزبی و تاکە کەسی نەکەینە قوربانیی بەرژەوەندیی باڵای نەتەوەیی، ئەوە دیسان مێژوو بۆ کورد دووپاتە دەبێتەوە وهەر وا لە چوارچێوەی شارۆمەندیی دەرەجە خواری ئێرانی، ئیسلامی و … دا تەعریف دەکرێینەوە و سەرلێشێواوی فکری و هزری بە تەواوەتی بەرۆکی نەتەوەکەمان دەگرێ، نە دەتوانین لە دەرفەتی خوڵقاو لە باشوور و ڕۆژاوای کوردستان کەڵک وەربگرین و نە خەبات لە باکوور و ڕۆژهەڵاتیش دەگاتە ئەنجام.

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت

Leave a Reply