٢٥ی نوامبر رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان (( دایک سالاری لە ناو کورد دا مێژوویەکی دێرین و درەوشاوەی هەیە))

ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕۆژی ٢٥ی نوامبری وەک ڕۆژێکی جیهانی بە مەبەستی بنەبڕکردن و نەهێشتنی توندوتیژی دژ بە ژنان دیاری کردووە.
مێژووی کورد و کوردستان ئەو ڕاستیەمان بۆ دەردەخا کە کلتوور و شارستانیەتی کورد دوور و جیاوازە لە کلتوور و داب و نەریتی فارس و تورک و عەڕەب، بۆیە ژنان لە ناو نەتەوەی کورد دا بە درێژایی مێژوو، جیا لە پیاوان نەبوون و جیاوازیی ڕەگەزی بە هاتنی داگیرکەران و هەندێ ئایین و کلتووری بێگانەوە لە ناو کورد دا پەرەی سەندووە.
لە ناو ئەدەبیات و مێژووی کورد دا چەندین ناو بۆ ڕەگەزی مێینە بە کار دەبردرێ، کە بەرچاوترینەکانیان بریتین لە ژن و ئافرەت ، ژن بە مانای ژین و ژیان و ئافرەت بە مانای ئافەرینەندە و خوڵقێنەر ، واتا هەر دوو ناوەکە پیرۆز و گەورەن، هەر بۆیە پێش ناوهێنانی ژنانی کورد، کەڵک لەو پێشگرانە و دەیان پێشگری تر وەردەگرین : یایی و گەورە، خانم ، خاتوون و خان و … .
ئەگەر چاوێکی خێرا بە سەر مێژووی کورد دا بخشێنین دەبینین کە ژنانی کورد ڕۆڵی سەرەکیان لە بەڕێوە بردنی کۆمەڵگا دا هەبووە و نموونەی ئەو ژنانەی هێز و دەسەڵاتیان هەبووە کەم نین و ژن و پیاو لە ناو کورد دا جیاکاری بۆ نەکراوە و هەر دوو ڕەگەز وەک مرۆڤ و تەواوکەری یەکتر شان بە شانی یەکتر لە ڕەوتی ژیان و خەبات دا بەشدار بوون، چ لە بواری ڕامیاری،چ لە بواری ئابووری و چ لە بواری کۆمەڵایەتی دا.
مێژوونووس و گەڕیدە بیانیەکان بە ڕوونی ئاماژە بە ڕۆڵی سیاسی و کۆمەڵایەتیی ژنانی کورد لە ناو مێژووی کوردستان دا دەکەن کە لێرە دا بە کورتی ئاماژە بە هەندێک لەو ژنانە دەکەین.
هەزاران ساڵ لەمەوبەر لەو سەرزەمینە کوردەوارییە دا سەدان ژن پاشایاتیان کردووە کە وەک نموونە دەتوانین ئاماژە بە  شاژنی کورد هێلێن ئادیابێن حاکم و فەرمانڕەای کورد کە دوو هەزار ساڵ لە مەوبەر ژیاوە و ناوەندی دەسەڵاتەکەی لە هەولێر بووە،بکەین.
لە سەدەکانی دووهەم تا شەشەمی کۆچی باس لە ژنانێکی زانا و حاکم وەک  حەفسە کوردی،ست لوبابە کوردی، فەخرونیسا دینەوەری، حەیران خانمی دونبوڵی،سەریە دیاربەکری ، کوردیە کچی عەمرۆ کوردی لە بەسرە،جەمیلە کچی ئەحمەد کوردی لە دیاربەکر،خەدیجەخاتوون شاجانیە لە بەغدا،شەهدە دینەوەری، فاتمەی ئەیووبی نەوەی سەلاحەددینی ئەیووبی، ئایمەلەک ئەیووبی،زێنەب ئەسعەردی،ست ئاڵدار،سەیدە مارابی، جوبریە حەکاری، عایشێ عیسمەت تەیموور،جیهان ئارا خانمی پاوەیی، خاتوو خورشید خانمی مەریوانی، عایشێ تورجانی و دەیان ژنی تر
هەروەها لە سەدەی نۆزدەیەم بەم لاوە دەتوانین ئاماژە بە حەلیمە خانمی حەکاری حاکمی ناوچەی باش کەڵا، فاتمە خان سەرۆکی عەشیرەی ئێزدینان،عادیلە خانم سەرۆکی عەشیرەی جاف لە هەڵەبجە ،خانزاد خانی میری سۆران،قەدەم خێری قەڵاوەند لە لوڕستان، بی بی مریەمی بەختیاری لە چوار مەحاڵی بەختیاری ، مەستوورەی ئەردەڵان، ڕەوشەن بەدرخان ،مینا خانمی قازی ، لەیلا قاسم و  سەدان ژنی تر تا دەگاتە حیماسە و ڕێبەریی ژنان لە باشووری کوردستان و شەڕ و قارەمانێتیی ژنان لە ڕیزەکانی شۆڕش لە ڕۆژهەڵاتەوە تا دەگاتە باکوور و ڕۆژئاوا و کۆبانی .
ئەگەر بە وردی بڕوانین دەبینین ئێستاش کەم نین ئەو عەشیرە و هۆزانەی کە بە ناوی دایکان و ژنانی کوردەوە نێودێر کراون و ژنان تێیدا دەسەڵاتدار و باڵا دەست بوون ، بۆ وێنە لە ناو عەشیرەی مەنگوڕ دا کە بریتییە لە شەش تایفە و جگە لە یەک دانەیان هەر هەموویان بە ناوی ژنانەوەن کە تایفەکان بریتین لە: تایفەی ئامان، تایفەی شەم، تایفەی زێڕن، تایفەی خدر، تایفەی مرۆت و تایفەی زێنێ.
ئەو بەڵگە مێژوویانە وەک فاکت و سەرچاوە دەیسەلمێنن کە ژنان لە ناو کورد دا خاوەنی مافی یەکسان و بەرابەر بوون و هێژموونی و دەسەڵاتی ژنان زۆر جار زیاتر لە پیاوان بووە.
ئەگەر ئەمڕۆ بە هۆی هەندێک فەرهەنگ و کلتووری نامۆی بێگانە و داگیرکەرانەوە، ژنی کورد هەر جار نا جارێک دەکرێتە ئامانج و لە ژێر ناوی بێ مانای نامۆس و شەڕەف دا دەکوژرێ و یان ناچار بە خۆکوژی دەکرێ، ئەوە دوورە لە داب و نەریت و کلتووری کوردەواری و لە ڕاستیدا کلتوورێکی داسەپاوی داگیرکەرانە.
بە زۆر بە شوودان، سات و سەودا و موعامەلە بە ژنان لە ژێر ناوی ژن بە ژنە و گەورە بە گچکە ، لێدان و توندوتیژی و هەڵسوکەوتی هۆڤانە و نامرۆڤانەی پیاو بەرانبەر بە ژنان و ئافرەتان ، کوشتن و بڕین لە ژێر ناوی پاراستنی شەڕەف و نامووس و کەڕامەت، سەقەت کردن و خەساندنی ژنان لە ژێر ناوی خەتەنەکردن و پێنەدانی ئازادیی تاکە کەسی لە پۆشینی جلوبەرگ را تا خواردن و خواردنەوە ، نیشانەی ئەوپەڕی بێ فەرهەنگی و ناشارستانیەت و دواکەوتوویی نەتەوەیەک دەگەیەنێ و بۆیە هەموو ئەوانەی باوەڕیان بە ئازادیی نەتەوەیی هەیە، دەبێ بۆ بنەبڕکردنی ئەو دیاردە دزێوانەی کۆمەڵگا هەنگاو باوێن و پێش بە پێشێلکردنی ئازادییە تاکە کەسییەکان بگرن.
لە کلتووری ئێمەی کورد دا دایک و ژن وەک نیشتمان پیرۆز و موقەددەسن و هیچ کات شەڕەف و نامووس بە ژنەوە گرێنەدراوە و لای ئێمە شەڕەف و نامووس پاراستن و ڕێزگرتن لە خاک و نەتەوە و نیشتمان و دایکە، هەر بۆیە کورد دەڵێ: نیشتمان دایکە.
لەو ڕۆژە دا جارێکی دیکە وەک بزووتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان، وێڕای پێداگری لە سەر مافی یەکسانی ژن و پیاو ، وەک دوو مرۆڤی تەواوکەری یەکتر، هەر چەشنە توندوتیژییەکی ڕەگەزی و چینایەتی بە توندی مەحکووم دەکەین و باوەڕمان وایە کە خەباتی ئێمە چ ژن و چ پیاو، بۆ ئازادی و دەستەبەرکردنی مافە نەتەوایەتیەکان و پێکهێنانی دەوڵەت و کیانی سەربەخۆی کوردستانە.
سڵاو و دروود بۆ ژنانی ئازادیخواز و پیاوانی بەرابەریخواز
بزووتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان
٤ی سەرماوەزی ٢٧٢١ی کوردی
٢٥ی نوامبری ٢٠٢١ی زایینی

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت

Leave a Reply