دەستوور، بەرنامە و پێڕەوی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان

 

١.  ناو  و شیکردنەوە:

بەندی یەک /  ناو:

بزوتنەوە لە ژێر ناوی “بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان” و بە ئینگلیسی Kurdistan Independence Movement و بە کورتکراوەیی BSK ـــە.

بەندی دوو / شیکردنەوە :

ئـ بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان، بزاڤێکی سیاسی و جووڵانەوەیەکی نیشتمانییە و بریتییە لە چەترێکی نەتەوەیی بۆ سەرجەم حیزب، ڕێکخراو و لایەنی کوردستانی، کە باوەڕیان بە خەبات و تێکۆشانە لە پێناو دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و لە بوارەکانی سیاسی و دیپلۆماسی، ئابووری ، میدیایی و چەکداری  خەبات و تێکۆشان دەکا.

ا بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان، سەربەخۆیی بۆ گەلی کورد بە مافێکی سروشتی پێناسە دەکا و هەموو جۆر و ڕەهەندەکانی خەبات بۆ ئەم مەبەستە بە ئەرکی سیاسی و مێژوویی و نەتەوەیی خۆی دەزانێت.

ب بۆ ئەم مەبەستە یەکەم بژاردەی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی  کوردستان هەوڵدانە بۆ ئەوەی کە لە ڕێگەی داواکاری لە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە جیهانیەکان فشار بخرێتە سەر ڕژیمی داگیرکەری ئێرانی  تاکوو ڕێز لە مافەکانی گەلەکەمان بۆ دیاریکردنی چارەنوووسی نەتەوەیی خۆی بگرێ، واتە گەلی کورد لەهەموو بوارەکاندا بە ئیرادەی ئازادانە لەسەر خاکی خۆی، ئیدارە ی خاک و وڵاتی خۆی بکات.

پ ئەمە داواکارییەکی ڕەوا و پێویستییەکی حاشاهەڵنەگرە بۆ مانەوەی گەل و وڵاتەکەمان، بەڵام ئەگەر ڕژیمی دەسەڵاتدار سەرەڕای داوای ناوەندە جیهانیەکان بە ئاشتیانە قەبووڵ نەکات و بەرەدوام بێ لە سیاسەتی سەرکوت و نکۆڵیکردن لە ڕێگەی داگیرکاریەوە، ئەوە

ئەوکات بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان کەڵک لە هەموو جۆرە چالاکی و شێوازەکانی خەبات وەردەگرێت، بۆ نموونە ،کەڵکوەرگرتن لە شێوەی خەباتی چەکداری بە مافی ڕەوای خۆی دەزانێت.

ت – بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان وێڕای ڕێزگرتن لە مافی دیاریکردنی چارەنووس و پرەنسیپە نێونەتەوەییەکانی مافی مرۆڤی پەسەندکراو لە لایەن ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان هاوکات بە پێی یاسا نێونەتەوەییەکان بە مافی خۆی دەزانێ کار بۆ دروستکردن و پێکهێنانی دەوڵەتی کاتیی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە تاراوگە و دوورخراوەیی دا بکا.

ج بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان لەم هێزانەی خوارەوە پێکدێت و هاوکات بەرە  کار بۆ ئەوە دەکات تاکوو هێز و لایەنە سەربەخۆییخوازەکانی دیکەی کوردستان پێوەست بەو چەترە نەتەوەییەوە بن و دەرگای بزوتنەوە بۆ سەرجەم ئەو لایەنانەی باوەڕیان بە سەربەخۆیی کوردستانە ئاوەڵایە.

چ – بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان خاوەنی ئاڕم و لۆگۆ، ماڵپەڕ و کەناڵی تایبەت بە خۆیەتی کە پێناسەیە بۆ کوردستانی بوون و سەربەخۆییخوازی.

٢. هەندێک پرەنسیپی نەتەوەیی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان.

بەندی سێ /  نەتەوەی کورد:

ئـ –  گەلی کورد هەمووی یەک نەتەوەیە، وڵاتەکەیان کوردستانە و بە بێ ئیرادەی خۆیان دابەش کراون  بەسەر دەوڵەتە جیاوازەکاندا کە خاکی کوردستانیان داگیرکردووە و جوگرافیای کوردستان کە لە لایەن بزوتنەوەوە پەسەند کراوە بریتیە لەو جوگرافیایەی لە شەڕەفنامەی بدلیسی دا ئاماژەی بۆ کراوە.

ا  نەتەوەی کورد وەک گەلانی فارس، عەڕەب، تورک و …  نەتەوەیەکی سەرەکیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

ب بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان زاڵ بوون، ستەمکاری و داگیرکاریی نەتەوی فارس و نەتەوەکانی دیکە لە سەر نەتەوەی کورد قەبووڵ ناکات.

پ  – بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  جیاوازی لە نێوان نەتەوەی کورد لە پارچەکانی کوردستان ناکات، بەڵام بەهۆی بارودۆخی تایبەتی و هەلومەرجی ئەوڕۆیی ئەولەوییەت و قورسایی خەباتەکەی دەخاتە سەر ڕۆژهەڵاتی کوردستان.

ت بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  هەموو جیاوازییە ئایینی، مەزهەبی، زاراوەیی و فۆلکلۆرییەکانی (چاندی) گەلی کورد بە میراتی نەتەوەیی و شارستانی و مێژوویی دەناسێت، ڕێزی لێدەگرێت و دەیانپارێزێ.هەروەها وێڕای قەبووڵکردن و ڕێز گرتن لە سەرجەم هێما نەتەوەییەکانی نەتەوەی کورد، وەک سەروەریی خاک، جوگڕافیا و  ئاڵای کوردستان،(( ئاڵای سێ ڕەنگی خۆر نیشان ، تا ئەو کاتەی پارلمانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بڕیاری کۆتایی لە سەر دەدا لە لایەن هاوپەیمانیەوە پەسەند کراوە))  سروودی نەتەوەیی ئەی ڕەقیب و خوێنی شەهیدان و گیانبەختکردوانی ڕێگەی ئازادیی کوردستان لە هەر چوار پارچەی کوردستان و  … بێڕێزی بەو هێمایانە بە بەزاندنی هێڵی سووری نەتەوەیی پێناسە دەکا.

بەندی چوار / کوردستان :    

ئــ بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  هەموو جوگرافیای کوردستان وەک وڵاتی نەتەوەی کورد دەبینێت و ستەم و دابەشبوونەکەی بە ڕەوا نازانێت و بە مەترسییەکی گەورە لە سەر مانی نەتەوەیی کورد پێناسەی دەکات.

ا بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  ئازادی و یەکپارچەیی کوردستان بە ئەرکێکی نەتەوەیی، سیاسی و مێژوویی سەرشانی خۆی دەزانێت.

ب – بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان بە شێوەیەکی زانستیانە و ئاکادێمیک بە کەڵک وەرگرتن لە توانای شارەزایانی بوارە جۆربەجۆرەکانی وەک مێژوو و ئاسەوارەکانی ، زمان و کلتوور وئایین و داب و نەریتەکان،جوگرافیا و خاکی کوردستان، کانگاکانی ژێر زەوی و سەر زەوی و بە گشتی ژینگەی کوردستان و سەرجەم پێکهاتەکانی، کار بۆ کۆکردنەوەی داتا و زانیاریی بەڵگەمەند لەو بوارانە دا دەکا.

پ بزوتنەوەی  سەربەخۆییخوازانی کوردستان  ڕێز لەهەموو کەمایەتییە ڕەگەزییەکانی کوردستان دەگرێت و هاوکات لە دوو ڕەگەزی ژن و پیاو وەک یەک مرۆڤی کورد دەڕوانێ و هەروەها لەو باوەڕەش دایە کە سیستمی داگیرکەر کارێکی کردووە تاکوو ژنانی کورد جارێک وەک کورد و جارێک وەک ژن مافەکانیان پێشێل بکرێ و بچەوسێندرێنەوە ، بۆیە ئێمە وەک هاوپەیمانی وێڕای ڕێز گرتن لە ژنان، سەرجەم مافەکانیان بە ڕەوا دەزانین و کار دەکەین بۆ نەهێشتنی هەر چەشنە ستەمێکی ڕەگەزایەتی، چینایەتی و نەتەوایەتی،  هەروەها ڕێز لە تایبەتمەندیی زمانەوانی و کولتووری و ئایینیەکانیان و سەرجەم چین و توێژەکانی کۆمەڵگای کوردستان دەگرێت و هەر چەشنە ناوچەگەرایی و جیاوازی دانان لە نێوان شار و ناوچەکانی کوردستان ڕەد دەکاتەوە.

بەندی پێنج / ڕزگاریی گەلی کوردستان:

ئـ ڕزگاریی خەڵکی کوردستان بەرزترین و پیرۆزترین نرخی نەتەوەیی و بالاترین بەرژەوەندی سیاسی، کۆمەڵایەتی، ئابووری و ڕەوشتیە.

ا ئازادی و ڕزگاریی نەتەوەیی بەهۆی تەبایی ڕامیارییەوە مسۆگەر دەبێ.

ب  – نابێت هیچ بەرژەوەندییەکی سیاسی و ڕێکخراوەیی یان تاکە کەسی و تایبەتی ڕێگر بێ لە یەکپارچەیی هێزە سیاسییەکانی کوردستان لە دژی ئەو ڕژیمانەی کە مافی گەلی کورد ڕەتدەکەنەوە.

بەندی شەش /  بەرژەوەندیی نەتەوەیی:

ئـ بەرژەوەندیی گەلی کورد سەرچاوەیە بۆ ڕەواییدان بە هەموو بەرژەوەندییە سیاسی و دیپلۆماسی و ئابوورییەکان.

ا بەرژەوەندییە تاکەکەسی و حیزبییەکان دەکرێت فیدای بەرژەوەندییە نەتەوەییەکان بن، بەڵام نەک بەپێچەوانەوە.

بەندی حەوت / : ئیرادەی گشتی:

ئـ ئیرادەی گشتی دەسەڵات دروست دەکات و درێژە بە شەرعییەت و ڕەوایی دەسەڵات دەدات.

ا سەرکردەکان پێش لە هەموو کەسێک ڕێز لە ئیرادەی گشتی دەگرن و دەبێت کار بکەن تا کەسانی دیکە ڕێز لە ئیرادەی گشتی و نەتەوەیی بگرن.

بەندی هەشت / دەسەڵاتداری:

بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان باوەڕی وایە کە:

ئـ دەسەڵات و بەرپرسیاریەتی ئەمانەت و ئەرکن نە ماڵ و مڵک و دەدرێت بەو کەسانەی کە بتوانن بەرژەوەندیی گشتی گەلی کورد بە باشترین شێوە بەکاربێنن و ئەنجامی ئەرێنی دەستەبەر بکەن و بێ جیاوازی خێڵەکی، بنەماڵەیی، ئایینی و ڕگەزی کار بۆ هەمووان بکات.

ا  – پێویستە هەموو سەرکردە و بەرپرسێک دەسەڵات بۆ پێشکەوتنی گشتی لە ئاستی سیاسی و ماددی، ڕەوشتی، ئابووری و زانستیدا بەکار بهێنێ نەک بۆ بەرژەوەندی ڕێکخراوەیی، تاکە کەسی، بنەماڵەیی، خێڵەکی، ئایینی و ناوچەگەرایی یان زاراوەیی.

بەندی نۆ:

پێویستە کە سەرکردە و بەرپرسەکان بەمەبەستی ڕێزگرتن لە ویستی گشتی و یاسا بە شێوەیەکی ئاشتیانە واز لە دەسەڵات و بەرپرسیارەتی بێنن تا کەسانی دیکە وێرای بەدەستهێنانی ئەزموونی دەسەڵاتداری بتوانن لێهاتوویی خۆیان پیشان بدەن.

بەندی دە /  تەبایی و یەکێتی ڕامیاری:

ئـ – بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  بەهەموو شێوەیەک پارێزگاری لە تەبایی و یەکڕیزی ناوماڵی کورد دەکات.

ا –  بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  دیالۆگ  و لێبوردن و ڕێز لە یەکگرتن دەکاتە بناغە بۆ چارەسەریی هەر کێشەیەکی ناوخۆیی.

ب –  بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  شەڕی ناوخۆیی و توندوتیژی نێوان هێزە سیاسییەکان ڕەتدەکاتەوە و بە هەڕەشەیەکی گەورە بۆ سەر یەکگرتوویی گەلی کورد و مانەوەی نەتەویی دەزانێ.

پ – بزوتنەوەی  سەربەخۆییخوازانی کوردستان وێڕای ئامادەکردنی شەڕەفنامەی نەتەوەیی و نیشتمانی هەر چەشنە شەڕێکی کورد بە دژی کورد بە هێڵی سوور دەزانێ و دەستپێکەری وەها شەڕێک بە تاوانبار لە قەڵەم دەدا و وەها شەڕێک دەچێتە خانەی خزمەت کردن بە دوژمنانی کورد و دەبێتە هۆی تێکدانی یەکڕیزی ناو ماڵی کورد.

ت – بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان کار بۆ پێکهێنان و دروستکردنی هێزێکی نەتەوەیی و نیشتمانی دەکا کە لە هێزی پێشمەرگەی کوردستان پێکدێ و لە ژێر ناوی هێزی نەتەوەیی کوردستاندا چالاکی دەکا و بریتی دەبێ لە هێزی پێشمەرگەی هەموو لایەنەکان و ئەو هێزە هەر کات لە لایەن سەرۆکایەتیی بزوتنەوەوە بڕیاری لە سەر درا و پێویست بوو کە ئەگەر شەڕێک بەرانبەر بە دوژمنانی کورد لە پارچەکانی دیکەی کوردستان هاتە ئاراوە، بەشداریی چالاکانە و چەکداری بکا.

بەندی یازدە :

ئـ بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  ئامادەیە لە پێناو ڕێزگرتن لە گەلی کورد و بەمەبەستی گەرانتی کردنی بەرژەوەندیی باڵای نەتەوەیی هەموو هاوپەیمانییەکی پێویست لە سەر ئاستی ڕامیاری، دیپلوماسی و سەربازی لە گەڵ پارت و هێزە کوردستانییەکانی  دیکە بکات

ا- بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  لە سەر ئەساسی بەرژەوەندیی نەتەوەیی لە گەڵ نەتەوە ستەم لێکراوەکانی دیکە کە خاکەکەیان لە لایەن ئێرانەوە داگیرکراوە هاوپەیمانی پێک بێنێ.

بەندی دوازدە / سیستەمی سیاسی بۆ کوردستانی سەربەخۆ:

ئـ بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  پابەندە بە میتۆد و پرەنسیپە دێموکراتییە هاوچەرخەکان لە ژیانی ڕامیاری و ئیداری و لە کوردستاندا بەکاریان دەهێنێت.

ا ڕێز لە ئازادیی گشتی و بیروبۆچوونە سیاسی و ئایینیە جیاوازەکان دەگرێت و مافی ڕادەربڕینیان دەپارێزێت.

بەندی سێزدە :

ئـ بزوتنەوەی  سەربەخۆییخوازانی کوردستان  لەو باوەڕە دایە کە سیستەمی سیاسی بۆ کوردستان سێکولار و دێموکرات بێت و ناخوازێت دەوڵەت و ئایین پێکەوە لەگەڵ یەکتر کار بکەن بەڵام لەچوارچێوەی سیستەمی سیکولاردا ڕێزێکی تایبەتی هەیە بۆ بیروباوەڕە ئایینیە جیاوازە پێشکەوتنخوازەکانی کۆمەڵگای کوردستان کە نەبنە لەمپەر لە بەدەم ویستی سەربەخۆییخوازی.

ا بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  نایهەوێت هێزە سیاسییەکان و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و کەسایەتییە سیاسییەکان بەرژەوەندیی کوردستان بکەنە ئامرازێک بۆ بەرژەوەندیی تایبەتیی خۆیان، هەروەها نایهەوێت سەرکردە و دامەزراوە ئاینییەکان سیاسەت بکەنە ئامرازێک بۆ بەرژەوەندی تایبەتیی ئایینی و یان بە پێچەوانەوە.

بەندی چواردە / پەیوەندی لەگەڵ گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست: 

ئـ  – بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان جگە لە دوژمنانی کورد  بەرهەڵستکاری هیچ کەس و لایەنێک نییە و هاوکات داوا لە نەتەوەکانی دیکەی وەک عەرەبی ئەحوازی، تورکی ئازەری، بەلووچ، کاسپیەن و کەمایەتییە نەتەوەییەکانی دیکە دەکات تاکوو لە سەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش، دوژمنی هاوبەش و دراوسێیەتیی داهاتوو دا پێکەوە لە چوارچێوەی هاوپەیمانییەکی پێکهاتوو لە هەموو نەتەوە خاک داگیرکراوەکان کار و خەبات و چالاکی بکەین.

ا بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  لەو گەلانە کە لە سەرەوە ناویان هاتووە دەخوازێت کە مافی سرووشتی و ڕەوای نەتەوەی کورد بە فەرمی بناسن و ڕێز لە ئیرادەی نەتەوەیی گەلی کورد و یەکێتیی نەتەوەیی و مێژوو و شارستانیەتی بگرن.

 بەندی پازدە / بەشێک لە ئامانجەکانی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان:

ئـ – بەهێزکردنی خەبات و بەرخودانی گەلی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان  لە ئاستی ڕامیاری و دیپلۆماسی و فاکتەرەکانی دیکە.

ا – گەشەپێدانی بیرۆکەی سەربەخۆیی گەلی کورد و دامەزراندن و بنیات نانی ناوەندی گەشەپێدانی هزری سەربەخۆییخوازی لە هەموو ناوچەکانی کوردستان .

ب – بنیات نانی ستراتیژییەکی هاوبەشی نوێ و سەرکەوتوو لە چوارچێوەی پرەنسیپەکانی سەرەوە بە مەبەستی ڕزگارکردنی گەلی کوردستان و گەیشتن بە سەربەخۆیی.

پ – هەوڵدان بۆ کۆکردنەوەی هەموو هێزە سەربەخۆییخوازەکانی کوردستان لە یەک بەرە یا هاوپەیمانییەکدا.

بەندی شازدە :

ئـ – ئامانجی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان  لە سەرەتادا ئەوەیە کە رۆژهەڵاتی کوردستان ڕزگار بکات، بەڵام ئامانجی کۆتایی و دواڕۆژی  ئەوەیە کە گەلی کورد و یەکێتی نەتەوەیی کورد و جوگرافیای کوردستان سەریەک بخات و کوردستانێکی سێکۆلار، فێدراڵ و دێمۆکراتی سەربەخۆ دابمەزرینێ.

بەندی حەڤدە :

ئـ –  بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان تێدەکۆشێ بۆ ئەوەی کە دۆزی سەربەخۆیی گەلی کورد لە سەر ئاستی نێودەوڵەتی بەشێوەیەکی دادپەروەرانە پێناسە بکرێت و لە کۆتایی دا پشتیوانی سیاسی و دیپلۆماسی بەدەست بێنێ و لە هەموو جۆرە پشتیوانییەکی پێویست بەرخوردار بێت.

 ٣. ئۆرگانەکانی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان

   ١- دەستەی کارگێڕی

بەندی نۆزدە :  

دەستەی کارگێڕیی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان بەم شێوەیەی خوارەوە پێکدێ:

ئـ – دەستەی کارگێری لە ١٥ کەس پێکدێ کە سەرجەمیان لە لایەن کۆنگرەوە هەڵدەبژێردرێن و دواتر لە ناو ئەم ١٥ کەسە ٥ کەس وەک دەستەی ڕێبەریی گشتی هەڵدەبژێردرێ.

ا – دە کەس لە ئەندامانی دەستەی کارگێڕی بەرپرسایەتی ئۆرگان یان کۆمسیۆنێکیان پێ دەسپێردرێ.

٢ – دەستەی ڕێبەریی گشتی

بەندی هەژدە :

ئـ – دەستەی ڕێبەریی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان باڵاترین ئۆرگانە کە لە سەرۆک و دەستەیەکی  ئـەندامانی دەستەی ڕێبەری پێکدێ.

ا – ئەندامانی دەستەی ڕێبەریی گشتی لە نێوان ئەندامانی دەستەی کارگێڕیی هەڵبژێردراوی کۆنگرە هەڵدەبژێردرێن و  هەر کامەیان ئەرکێکی دیاریکراوی وەک بەرپرسی یەکێک لە ناوەندەکانیان پێ دەسپێردرێ.

ب- ئەندامانی دەستەی ڕێبەریی گشتی دەبنە ئەندام لە دەستەی کارگێڕی دا.

پ – ئەندامێکی دەستەی ڕێبەریی گشتی دەبێتە سەرۆک.

 

٤. دەستەی باڵای دادوەری بۆ چارەسەریی کێشە سیاسی و دەستووریەکان(( دەستەی دادوەری))

بەندی بیست :

ئـ – دەستەی دادەوەریی باڵا بەرزترین ئۆرگانی دادوەرییە، لە بەرپرسێک و پێنج ئەندامی سەرەکی و دوو ئەندامی عەلەلبەدەڵ پێکدێ  و هیچ کام لە ئەندامانی دەستەی ڕێبەریی گشتی ناتوانن ببنە ئەندامی دەستەی دادوەری.

ا – پێویستە ئەندامانی دەستەی دادوەری ئەزموونی سیاسیان هەبێ و تا ڕادەیەک لە بواری یاسایی و دیرۆکی سیاسیی کوردستان دا شارەزاییان هەبێ و تەمەنیان لە چل ساڵ کەمتر نەبێ.

ب – ئەندامانی دەستەی دادوەری لە لایەن دەستەی ڕێبەریەوە پێشنیار دەکرێن و لە لایەن دەستەی کارگێڕیەوە بە شێوەی دەنگی نهێنی هەڵدەبژێردرێن .

پ – دەستەی دادوەریی باڵا بە شێوەیەکی ئازاد و سەربەخۆ بڕیار دەدا و نابێ هیچ ئۆرگانێک کاریگەری لە سەر بڕیارەکانی ئەو هەبێ .

٣ – دەستەی دادوەریی  گشتی

بەندی بیست و یەک :

ئـ – دەستەی دادەوەریی گشتی لە سەرۆکێک و شەش ئەندام پێکدێ و لە لایەن دەستەی ڕێبەریی گشتیەوە بە زۆرینەی دەنگ و بە شیوەی نهێنی هەڵدەبژێردرێ.

ا – دەستەی دادەوەریی گشتی لە سەر کێشەی مەدەنی و تاوانباری بڕیار دەدا.

ب – پێویستە ئەندامانی دادوەریی گشتی لە بوارەکانی یاسایی و سیاسی و مێژووییەوە شارەزاییان هەبێ و نابێ ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی یا دەستەی ڕێبەریی گشتی بن.

پ – دەستەی دادەوەریی گشتی لە ناوخۆیان سەرۆکێک و جێگرێک بە شیوەی دەنگدانی نهێنی هەڵدەبژێرن .

بەندی بیست و دوو / دەسەڵاتەکانی دەستەی دادوەریی گشتی

ئـ – هەموو کەسێک لە بەردەم دادوەریدا یەکسانە

ا –  گیان، جەستە، ماڵ و کەرامەتی هەموو کوردستانیەک خاوەن نرخی باڵآیە و لە لای هەر کەسێک و بە تایبەتی لە لایەن دەستەی دادوەریی گشتی دەپارێزرێ و بە بێ بڕیاری دادپەروەرانەوە ناچێتە بواری سزا دانەوە.

ب- دەستەی دادوەریی گشتی هیچ جیاوازییەکی ڕەگەزی، ئایینی، بنەماڵەیی، خێڵایەتی لە پڕۆسەی دادوەری و بڕیارداندا دا ڕەچاو ناکا.

پ – مافی هەموو تۆمەتبارێکە کە داکۆکی لە مافی خۆی بکا، پارێزەرێک بۆ خۆی دیاری بکا ، ئەگەر نەتوانێ پارێزەرێک بۆ خۆی دیاری بکا ، ئەو کات پێویستە دەستەی دادوەریی گشتی پارێزەرێک بۆ ئەو دەستنیشان بکا.

ت – هەر کەسێک بە تاوانێک تۆمەتبار بکرێ ، تا ئەو تاوانە لە لایەن دادگاوە پەسەند نەکرێ ئەوە ئەو کەسە بێتاوانە.

بەندی بیست و سێ /  بڕیارەکانی دەستەی دادوەریی گشتی:

ئـ – دەستەی دادوەریی گشتی پاش دادگایی کردنێکی عادڵانە بە شێوەیەکی ئازاد و سەربەخۆ دەتوانێ ئەو بڕیارانەی ژێرەوە لە خۆ بگرێ.

١ – بەرائەت کردن

٢- سەزای جیاواز : سزای ماڵی ، سزای زیندانیکردن، سزای تەمبێ کردن،لێساندنەوەی ئەرک و بەرپرسیارەتی، دەرکردن. دەستەی داوەریی گشتی دەتوانێ هاوکات یەک یا چەند سزا بە یەکەوە لە سەر تاوانبار بدا.

ا – سزای ئێعدام :

بە شێوازێکی بنەمایی و پرەنسیپی هیچ کەس ئێعدام ناکرێ .

 ٥.  ناوەندەکانی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان

بەندی بیست و چوار:

هەر ناوەندێک پێک دێ لە  بەرپرسێک کە لە ئەندامانی دەستەی ڕێبەریی گشتی پێکدێ .

ناوەند لەو بەشە سەرەکیانەی خوارەوە  پێک دێ :

ئـ – ناوەندی سیاسی، ستراتیژی و دیپلۆماسی

ا- ناوەندی نیزامی،ڕێکخستن و ئەمنیەت

ب – ناوەندی ئابووری و ماڵی، دارایی

پ – ناوەندی میدیا و ڕاگەیاندن

ت – ناوەندی پەروەردە (( ئیدێئۆلۆژی،سیاسی،فەرهەنگی و …)) و ڕێکخراوەکان

بەندی بیست و پێنج :

ئـ – هەر کام لە ئەندامانی دەستەی کارگێڕی  بە پێی پێویست بەرپرسایەتیی کۆمیسیۆن یان ئۆرگانێکیان پێ دەسپێردرێ.

٦. دەسەڵاتی ناوەندەکانی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان.

بەندی بیست و شەش :

دەسەڵاتەکانی دەستەی ڕێبەریی گشتی بزوتنەوە بەم چەشنەیە:

ئـ – دەستەی ڕێبەریی گشتی لە ناو خۆیان ئەندامێک وەک سەرۆکی بزوتنەوە بۆ ماوەی چوار ساڵ هەڵدەبژێرن و پاش چوار ساڵ، دەستەی ڕێبەریی گشتی بڕیار دەدا کە بۆ ماوەی دوو ساڵێتر درێژە بە سەرۆکایەتی بدا یان نا و ئەم ڕەوتە تا چوار ساڵی تر درێژەی دەبێ، دواتر  کۆنگرە بە بەشداری ئەندامان بەڕیوە دەچێ و سەرۆکی بزوتنەوە لە کۆنگرە دا بۆ ماوەی چوار ساڵ هەڵدەبژێردرێ.

ا – دەستەی ڕێبەریی گشتی ستراتیژی و سیاسەتی گشتی بۆ بزوتنەوە دیاری دەکا و سەرجەم بڕیارە سەرەکییەکان لە پێوەندی بە کار و خەبات و چالاکیی بزوتنەوە دیاری دەکا.

ب – دەستەی ڕێبەریی گشتی شێواز و نەخشەی چالاکی و خەباتی ناوەند و  ئۆرگانەکانی تر لە سەر ئاستی ، سیاسی،دیپلۆماسی، ڕێکخستن، پێوەندییەکان و … دیاری دەکا.

پ – چالاکیی ناوەند و ئۆرگانەکانی بزوتنەوە کۆنتڕۆڵ دەکا و چاوەدێری دەکا لە سەر ڕێزگرتن لە دەستوور و بەرنامەی بزوتنەوە.

ت – ئەندامانی دەستەی ڕێبەریی گشتی بە زۆرینە دەتوانن داوای کۆبوونەوەی ناوەند و ئۆرگانەکانی  سەر بە بزوتنەوە بکەن.

ج – دەستەی ڕێبەریی گشتی دەتوانێ بڕیارەکانی ناوەند و کۆمیسیۆنەکان ڕەت بکاتەوە.

بەندی بیست و حەوت / دەسەڵاتەکانی سەرۆکی بزووتنەوە :

ئـ – نوێنەرایەتیی بزوتنەوە لە سەر ئاستی ناوخۆیی و نێونەتەوەیی دەکا.

ا – بڕیارەکانی دەستەی کارگێڕی و دەستەی ڕێبەریی گشتی واژۆ دەکا.

ب – داوای کۆبوونەوەی دەستەی کارگێڕی و دەستەی ڕێبەریی گشتی دەکا.

پ – کۆبوونەوەکان بەڕێوە دەبا  بەلام بە پێی پێویست ئەندامانی تری دەستەی ڕێبەریش دەتوانن کۆبوونەوەکان بەڕێوە بەرن.

بەندی بیست و هەشت / دەسەڵاتەکانی دەستەی کارگێڕی :

ئـ – دەستەی کارگێڕی ئەندامانی دەستەی ڕێبەری دەستنیشان دەکا.

ا – بەرپرسێک و دوو هاوکار بۆ خۆیان دەستنیشان دەکەن و دەسەڵاتی هەر کامەیان دیاری دەکەن.

ب – ئەندامانی کۆمیسیۆنەکان، بەرپرسی کۆمیسیۆنەکان و هاوکارەکانی بەرپرسی کۆمیسیۆنەکان و دەسەڵاتیەکانیان و هەروەها بابەتی چالاکیەکان دیاری دەکات.

پ – کۆمیسیۆن و ئۆرگانی نوێ بە پێی پێویست دادەمەزرێنێ.

ت – لقی جیاواز لە شوێنی جیا جیا دەکاتەوە.

ج – هەر بڕیارێکی پێویست بێ بۆ گەشە سەندنی بزوتنەوە دەریدەکات.

چ – ئەگەر پیویست بێ دەستەی کارگێڕی لە سەر داخوازی دەستەی ڕێبەریی گشتی یان لە سەر ویستی زۆرینەی ئەندامانی بزوتنەوە بڕیار لە سەر گۆڕین یان دەستکاری کردنی بەرنامە و پێڕەوەی بزوتنەوە دەدا.

ح – پرەنسیپە گشتیەکان کە لەم دەستوورە دا هاتووە بە هیچ شێوازێک ناگۆڕدرێن.

بەندی بیست ونۆ / دەسەڵاتەکانی دەستەی دادوەری بۆ چارەسەریی کێشەی دەستووری و سیاسی :

ئـ – دەستەی باڵای دادوەری بە بەشداری هەموو ئەندامانی،  بەرپرسێک لە ڕێگەی دەنگدانی نهێنیەوە هەڵدەبژێرێ

ا- دەستەی دادوەری لە پێوەندی بە کێشە سیاسی و دەستوورییەکان تەنیا لە سەر داوای زۆرینەی ئەندامانی  دەستەی سەرۆکایەتی و دەستەی ڕێبەری کۆ دەبێتەوە و پاش لێکۆڵینەوە و دانوستان و وەرگرتنی ڕای جیاوازی لایەنەکان بڕیاڕی پێویست دەردەکات.

ب – پێویستە سەرجەم ناوەند، ئۆرگان و کۆمیسیۆنەکان پێبەند بن بە بڕیارەکانی دەستەی دادوەری.

پ –  دەستەی ڕێبەریی گشتی و دەستەی کارگێڕی لە سەر بابەتی جیاواز دەتوانن لە گەڵ دەستەی دادوەری ڕاوێژ بکەن، بەڵام لەو حاڵەتەدا بۆچوونەکانی دەستەی دادوەری بڕیار نییە و تەنیا دەچێتە خانەی ڕاوێژ پێکردنەوە.

ت – ئەگەر دەستەی دادوەری بە پێی خاڵەکانی پێشوو، بۆچوون یا بڕیار لە سەر بابەتێک بدا، ئەوە دەبێ دیاری بکا کە ئەو رەئیە بڕیارە یا بۆچوونە.

ج – ئەگەر بڕیار لە دژی کەس یان لایەنێک بدرێ ، ئەوە مافی ئەوەی هەیە کە لە لای دەستەی باڵای دادوەری سکاڵا تۆمار بکا.

بەندی سی / دەسەڵاتی ناوەندەکان:

دەسەڵاتی بەرپرسی ناوەندەکان و بابەتی کار و چالاکیی ناوەندەکان بە بڕیاری دەستەی کارگێڕی دیاری دەکرێن.

بەندی سی و یەک :

٧ .  مکانیزمەکانی بڕیار لە بزوتنەوە :

بڕیاری ناوەند، ئۆرگان و کۆمیسیۆنەکانی بزوتنەوە  بەم چەشنە دەبێ:

ئـ – بڕیار دان پاش دانوستان و ڕاوێژ لە ناو ئەندامانی ئۆرگانەکان دا  ئەگەر بکرێت بە شێوەیەکی تەوافقی  دەدرێ.

ا – ئەگەر بە شێوەیەکی تەوافقی  بڕیار مسۆگەر نەبێ، ئەوە بە دەنگدانی نهێنی جێبەجێ دەکرێ.

ب – ئەگەر زۆرینەی ئەندامانی ناوەند و ئۆرگانەکان بخوازن دەکرێ بڕیار دان بە شێوەی دەست بەرز کردنەوە دەنگی لە سەر بدرێ.

پ – کۆبوونەوەی ناوەند و  ئۆرگانەکان لە سەر داخوازیی بەرپرسەکان یان زۆرینەی ئەندامان بەڕێوە دەچێ.

ت – بۆ ئەوەی کۆبوونەوەی ناوەند و ئۆرگانەکان ڕەوایی و مەشرووعیەتی هەبێ ، پێویستە زۆرینەی ئەندامانی ناوەند و ئۆرگانەکان بەشدار بن.

ج – کۆبوونەوە بە شێوەی بەشداریی ڕاستەوخۆ یان بە شێوەی ئانلاینیش دەتوانرێ بەڕێوە بچێ.

چ- ئەندامانی ناوەند و ئۆرگانەکان دەتوانن هەم بە شێوەی بەشداریی ڕاستەوخۆ یان بە نامە یان بە دانی وەکالەت دەنگی خۆیان بدەن.

بەندی سی و دوو :

بەرپرس و ئەندامانی ناوەند و ئۆرگانەکانی بزوتنەوە ، پێبەندن بە بڕیاری پێوەندیدار و وێڕای ڕێزگرتن لە بڕیارەکان وەک ئەرک دەبێ جێبەجێی بکەن.

بەندی سی و سێ :

سەرجەم ئەندامانی بزوتنەوە  وێڕای پێبەندی دەبێ ڕێز لە بڕیارەکان بگرن و هاوکات جێبەجێی بکەن.

بەندی سی و چوار :

ئەگەر پێویست بە کۆبوونەوەی نائاسایی هەبێ ، لایەنی مافدار کە لە بەندی جیا جیا دا دیاریکراون، دەتوانن پێشنیاری خۆیان بدەن، بەڵام پێش لە کۆبوونەوە پێویستە بابەتەکان دیاری بکرێن کە بڕیارە لە سەر چ بابەتێک کۆبوونەوە بکرێت.

ئەندامانی بزوتنەوەی سەربەخۆییخوازانی کوردستان پاش باسکردن و تاوتوێکردن ئەم دەستوورەمان بە کۆی دەنگ پەسەند کردووە.

 

١٧ی بەفرانباری ٢٧١٩ی کوردی

٧ی ژانویەی ٢٠١٩ی زایینی

 

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت

Leave a Reply